بیماری های غذایی کبوتر و انواع مسمومیت در این پرنده را بشناسید

بیماری های غذایی کبوتر شامل سوء تغذیه، کمبود ویتامین ها و مواد معدنی و مسمومیت های غذایی و دارویی است که در ادامه هر یک را بررسی می کنیم.

در صورتی که نیازهای غذایی کبوتر به خوبی رفع نشود، یا در تغذیه این پرندگان زیاده روی صورت گیرد، ممکن است به بیماری هایی از جمله مسمومیت دچار شوند که گاها عواقب جبران ناپذیری خواهد داشت.                               

کمبودهای ویتامینی و مسمومیت ها غذایی کبوتر

فقدان کامل یک ویتامین خاص در رژیم غدایی به مدت طولانی، منجر به کمبود آن ویتامین بدن می شود. به خاطر شیوه ی پرورش مدرن همراه با کاهش پرواز آزاد یا حتی نگهداری کامل و آشیانه ها، پرنده ها به منابع ویتامینی طبیعی دسترسی زیادی ندارند. مقدار ویتامین موجود در جیره ی بر پایه دانه ها معمولا جواب گوی نیازهای پرنده نمی باشد. مخصوصا اگر محتوای ویتامین به خاطر کیفیت دانه ها و روش ذخیره سازی آنها تغییر کند. به علاوه نیاز به ویتامین طی فصل تولید مثل، پرواز و دوره ی تولک افزایش پیدا می کند. ممکن است چنین کمبودهایی بیشتر دیده شوند. بنابراین کبوترها طی این زمان ها نیاز بالای ویتامین به طور ویژه ای نیازمند مکمل ویتامینی هستند.

یکی از علائم بیماری های غذایی، وجود پرهای خشک و خشن است.

کمبود ویتامین B و بروز بیماری های غذایی کبوتر

در کبوترها فقط ویتامین C می تواند در بدن سنتز شود. ویتامین K و ویتامین های گروه B هم می توانند از فلور روده (مدفوع) گرفته شوند. ولی در فصل پرواز ویتامین های گروه B به عنوان تحریک کننده ی عمده متابولیسم باید به جیره اضافه شوند. تولید کنندگان افزودنی های غذایی طیف وسیعی از مکمل های ویتامینه را برای فراهم کردن همه ی نیازهای ویتامینی توصیه می کنند. براساس تجربه ویتامین های گروه B وقتی در انتهای هفته یعنی دو روز قبل از پرواز استفاده شوند، بیشترین تاثیر را دارند.

باید مطمئن شویم همه ی ترکیبات کیفیت بالایی داشته و در شرایط مناسب ذخیره سازی شده باشند. چرا که ویتامین های گروه B نسبت به دمای بالا بسیار حساس هستند. مقادیر ناکافی ویتامین های ب باعث کاهش کلی در ظرفیت متابولیک و به دنبال آن کاهش قدرت حیات پرنده می شوند. این امر موجب نتایج غیررضایت بخشی در تولید مثل، تولک و پرواز می شود.

بیماری بری بری، بیماری کلاسیک حاصل از کمبود ویتامین B می باشد، که در کبوترها گزارش شده است. این بیماری باعث نارسایی سیستم عصبی می شود به طوری که پرنده ها مبتلا به اپیستوتونوس بوده و نمی توانند روی پاهای خودشان بایستند. اگر کمبود این ویتامین باعث بروز این حالت شود، کبوترها اغلب می میرند. این بیماری با تغذیه ی انحصاری از مواد دانه ای (دانه ها) به وجود می آید. امروزه این بیماری به ندرت دیده می شود چرا که ترکیبات تغذیه ای تجاری جدید حاوی پلت های غنی از ویتامین یا دانه های پوشش دار هستند.

کمبود تغذیه در کبوتر

کمبود ویتامین D

ویتامین های محلول در چربی ارتباط نزدیکی با اعمال متابولیکی مهم کبوتر ها دارند. ویتامین D به عنوان تنظیم کننده ی هومئوستاز کلسیم فسفر در بدن عمل می کند و اهمیت ویژه ای طی فصل تولید مثلی دارد. چرا که به طور مستقیم روی کیفیت پوسته ی تخم و رشد اسکلتی پرندگان جوان اثر می گذارد. در صورتی که مقدار ویتامین D کم باشد، حتی اگر مقادیر مواد معدنی کافی باشد، بدشکلی های اسکلتی دیده می شود.

ویتامین D نقش بسیار موثری بر زندگی و تولیدمثل کبوتر دارد.

پیش سازهای ویتامین د در جوانه غلات یافت می شوند و تحت تاثیر اشعه ی ماورا بنفش به شکل فعال تبدیل می شوند. که برای این منظور دسترسی به نور خورشید ضروری است. به هر حال به منظور ممانعت از بیماری هایی مثل ریکتز، ویتامین د باید در طول فصل تولید مثلی به جیره ی غذایی اضافه شود. این بیماری به طور ویژه در جوجه های خیلی جوان تغذیه شده با مقادیر ناکافی ویتامین D اتفاق می افتد. علائم بارز این بیماری شامل تاخیر رشد، جناغ بد شکل و پردرآوری ضعیف در جوجه های جوان است.

ممکن است در پرندگان بالغ با مقادیر ناکافی ویتامین D در جیره، فلجی در طی تخم گذاری دیده شود. چرا که نیاز کلسیم پرنده بیش از مقداری است که می تواند از طریق روده جذب شود. به همین دلیل کلسیم از ذخایر داخلی آن در استخوان ها تامین می شود. در بسیاری از موارد این بیماری تنها یک کمبود ساده ی ویتامین D نیست. بلکه نتیجه وجود مقادیر ناکافی مواد معدنی در جیره و دسترسی کم به نور خورشید است. مقدار مصرفی ویتامین D همواره بایستی به طور دقیق محاسبه شود، به خاطر این که ویتامین های محلول در چربی در بدن ذخیره می شوند. مقادیر بیش از اندازه آن ها باعث آسیب های بی برگشت مثل کلسیفیکاسیون می شود.

کمبود و مقادیر بیش از اندازه مواد معدنی و الکترولیت ها

مقادیر کافی مواد معدنی و الکترولیت ها برای متابولیسم، رشد، تولید مثل، تولک و عملکرد پروازی مناسب ضروری هستند. در غیر این صورت توانایی عملکردی پایین و حساسیت بالا نسبت به بیماری ها اتفاق می افتد. ماکرو مینرال الکترولیت ها که شامل کلسیم، فسفر، پتاسیم و کلر هستند در مقادیر بالا مورد نیاز هستند و از بین آن ها کلسیم مهم تر است. از مواد معدنی کم یاب (میکرو مینرال) هم ید بیشترین اهمیت را دارد.

کمبود ویتامین D در کبوتر سبب نافرمی اسکلتی می شود.

کمبود کلسیم و فسفر و ایجاد بیماری هایی غذایی در کبوتر

کلسیم و فسفر در رشد و تکامل استخوان، متابولیسم سلولی، فعالیت عضلانی، انعقاد خون و تولید پوسته ی تخم نقش دارند. به خاطر این که مقادیر کلسیم مخلوط دانه ها معمولا کافی نیست، باید روزانه ترکیبات سنگ ریزهای حاوی صدف غنی از کلسیم در اختیار کبوترها قرار گیرد.

کمبود کلسیم طی زمان تولید مثل باعث کاهش کیفیت پوسته ی تخم (که حدود ۹۰ درصد آن کربنات کلسیم است) می شود. همچنین به خاطر حرکت مقادیر بالای کلسیم از ذخایر داخلی برای تولید پوسته ی تخم می تواند باعث فلجی در کبوترها در زمان تخم گذاری شود. در کبوترهای جوان کمبود کلسیم باعث ریکتز ( به قسمت کمبود ویتامین د مراجعه شود) می شود که از معمول ترین علائم آن جناغ بد شکل است. کبوترهای بالغ دارای کمبود کلسیم علائم استئو مالاسی را نشان میدهند.

فسفر به فراوانی در سبزیجات و جوانه های غلات وجود دارد. بنابراین کمبود آن به ندرت اتفاق می افتد. به طور کلی ترکیبات مواد معدنی و سنگریزه ای رایج حاوی کلسیم و فسفر به نسبت اپتیمم ۲ به ۱ هستند. استفاده همزمان از منابع فسفر به صورت نامحدود همراه با چنین مکمل های غذایی بر پایه ی نیازهای روزانه ضروری است ولی این نکته مهم است که مقادیر زیاد فسفات جیره با کلسیم باند نشود که در این صورت فراهمی زیستی آن را کاهش می دهد.

کمبود سدیم، پتاسیم و کلر سبب بیماری در کبوتر می شود

سدیم، پتاسیم و کلر مسئول حفظ فشار اسمزی سلول بوده و برای جذب و انتقال مواد مغذی مورد نیاز هستند. به علاوه آن ها در انتقال پتانسیل الکتریکی از یک سلول به سلول دیگر نقش دارند. سدیم و کلر موجود در ترکیب دانه ها معمولا برای پرنده کافی هستند، مقادیر اضافی در مخلوط های معدنی و سنگریزه ها که اغلب در آنها از نمک استفاده می شود، وجود دارند. ترکیبات دارای مقادیر بالای نمک توسط کبوتر با اشتیاق تغذیه می شوند ولی پرورش دهنده باید به منظور اجتناب از مسمومیت سدیم و دهیدراتاسیون آن ها را در مقادیر محدود استفاده کند.

کمبود منیزیم

منیزیم برای هدایت پتانسیل الکتریکی و فعالیت عضلانی ضروری است. طی زمان های فعالیت بالا افزایش در نیاز به منیزیم وجود دارد. بسیاری از ترکیبات الکترولیتی که به جیره ی معمول بعد از پرواز اضافه میشوند حاوی منیزیم برای جلوگیری از بروز علائم کمبود هستند.

منیزیم عنصری ضروری برای عضلات کبوتر است.

بروز بیماری غذایی در کبوتر به دلیل کمبود ید

مقادیر کافی ید طی دوره ی رشد و هم چنین متابولیسم بالای زمان پرواز ضروری است. ترکیبات حاوی ید تقریبا در همه ی زمینه های تولید مثلی مشابه زمان پرواز، برای افزایش کارایی کبوتر ضروری هستند. این ترکیبات دارای اثر مثبت مشخص روی وضعیت عمومی کبوتر هستند. ید چندین نقش مهم دیگر دارد. در صورتی که به آب آشامیدنی اضافه شود به عنوان ضدعفونی کننده عمل می کند. به علاوه سرعت رشد اسپورهای قارچی و باکتری ها را در روده کم می کند.

بنابراین بهتر است ید بعد از هر درمان ضد میکروبی استفاده شود. ید در مقادیر بالا در ترکیبات سنگریزه ای وجود دارد، مخصوصا اگر حاوی صدف باشند. طی دوره ی عملکرد بالا، احتمالا استفاده از چنین ترکیباتی نیاز می باشد. کمبود ید باعث هیپرپلازی غده ی تیروئید می شود. با وجود این که این حالت چندین بار در کبوتر به اثبات رسیده است ولی امروزه به خاطر فراهم بودن غذاهای با کیفیت بالا اهمیت زیادی ندارد. فراهم کردن این عنصر معدنی کمیاب به وسیله ی تغذیه ی منظم با ترکیبات معدنی حاوی ید اتفاق می افتد. جهت درمان استفاده از داروهای تجاری حاوی ید در طی چند هفته توصیه می شود.

سوء تغذیه و عملکرد نامناسب کبوتر

روش های جدید تغذیه و توسعه ی ورزش کبوترهای مسابقه ای به صورت حرفه ای باعث شده تا وقوع بیماری های تغذیه ای کلاسیک مشابه مواردی که در بالا اشاره شد، نادر باشد. طى فصل تولید مثلی موارد تک گیری که در اثر کمبود بعضی مواد تغذیه ای علائم بالینی را نشان می دهند دیده می شود. ولی این موضوع عمدتا در نتیجه ی ضعف در سلامت و به دنبال آن استفاده ی ناکافی از مواد مغذی است تا یک کمبود واقعی.

نیازهای بالا در کبوترها در ارتباط با توانایی فیزیکی آن ها ایجاد می شود. پرنده ها تنها زمانی می توانند جواب گوی این نیازها باشند که همه ی مواد مغذی به طور مناسب از زمان جنینی (داخل تخم) در اختیار آن ها قرار داده شده باشد. اساس عملکرد خوب در فصل پرواز (که مهم ترین زمان برای پرورش دهنده است.) فراهم کردن مناسب مواد مغذی در تمام طول سال است. معمولا اغلب پرورش دهندگان تنها در زمان نزدیک به فصل پرواز نگران وضعیت سلامت کبوترهایشان می شوند. این زمان برای جبران کردن کوتاهی در سایر مواقع سال دیر است.

لاغری مهم ترین نشانه در سوء تغذیه کبوتر

نشانه های کمبود تغذیه در ظاهر پرنده

کمبودهای تغذیه ای احتمالا خود را به صورت پردر آوری ضعیف طی فصل تولید مثل و تولک نشان می دهند. پرهای خشک و خشن با رنگ دانه های کم که این وضعیت علامت ناخوشایند هم نامیده می شود. (خطوط شفاف در پرها) که دال بر فراهم نبودن یا استفاده نامناسب از مواد مغذی است. هم چنین کمبودها می توانند به صورت تاخیر در رشد و رشد عمومی ضعیف پرنده ظاهر شوند. پرنده های سالم پرهای صاف، انبوه و خوش رنگی دارند در حالی که پرنده های با تغذیه ی نامناسب لاغر هستند و پرهای بدی دارند.

پرورش موفقیت آمیز کبوتر به عوامل زیادی بستگی دارد. کیفیت پرنده، وضعیت سلامت و محیط آشیانه نکات کلیدی هستند. تغذیه ی مناسب طی فصل پرواز فاکتور دیگری است. بسیاری از پرورش دهندگان در این مورد اشتباهات اساسی مرتکب می شوند. پرورش دهندگان غذاهای خانگی کبوتر و افزودنی های غذایی مخلوط را برای مدیریت برنامه ی تغذیه ای پیشنهاد می کنند.

این غذاها اغلب با نیازهای حقیقی کبوتر هم خوانی ندارد. نتیجه ی تغذیه ی ناکافی در مواقع بالای استرس، ناتوانی است که در اغلب موارد در اواسط فصل پرواز قابل مشاهده است. همچنین سوء تغذیه باعث نقص سیستم دفاع کبوتر بر علیه عفونت ها می شود. بنابراین رژیم غذایی متعادل و استراحت کوتاه بین پروازها ضروری است. با افزایش فواصل پروازی احتیاج به مواد مغذی ضروری هم بیشتر می شود و رژیم غذایی پرنده باید مطابق با آن تنظیم شود.

مسمومیت های تغذیه ای و دارویی در کبوتر :

مسمومیت های حاد با علائم بالینی در پرورش مدرن کبوتر نادر هستند. ولی هنوز هم تفاوت های زیادی در کیفیت مخلوط دانه ها وجود دارد. در صورت ذخیره سازی نامناسب می توانند در اثر آلودگی های غذایی منجر به علائم بالینی بسیار مشابه با مسمومیت ها شوند.

گاهی وقوع آفات غذایی مثل شپش ها و کرم های مختلف دیده می شوند. کرم های غذایی که در غذاهای ذخیره شده رشد می کنند، می توانند منجر به مشکلات گوارشی در کبوتر شوند. همچنین رشد ثانویه ی قارچ ها را تسریع می کنند.

سموم قارچی و بروز مسمومیت غذایی در کبوتر

غذاهای ناسالم ذخیره شده در شرایط نامناسب (یعنی در شرایط گرم و مرطوب) غالبا باعث رشد باکتری های فاسد کننده و قارچ ها، خصوصا گونه های آسپرژیلوس می شود. همچنین مایکوتوکسین ها علاوه بر از بین بردن کیفیت غذا، می توانند باعث بیماری هم شوند. توکسین های تولید شده توسط گونه های آسپرژیلوس، بسته به دوز سم، ممکن است. به طور خاص باعث اختلالات وضعیت عمومی پرنده، بی اشتهایی، بیماریهای حاد کبدی، وضعیت تولید مثلی و کارآیی پروازی ضعیف شوند. مقادیر بسیار پایین سم در غذا روی عملکرد کبوتر تاثیر می گذارند. از این رو، لازم است که غذا در مکان تاریک، خشک، دارای تهویه مناسب ذخیره شود.

غذاهای ناسالم سبب بروز بیماری در کبوتر می شوند.

بیماری های غذایی کبوتر به دلیل سموم گیاهی

به خاطر این که کبوترها زمان کمی برای پرواز در بیرون دارند، سموم گیاهی تنها به صورت انفرادی بر کبوترها تاثیر می گذارند. همچنین گیاهان سمی به دلیل مزه ی بد آنها پس زده می شوند. فقط در موارد کمبود در جیره ی غذایی خورده می شوند. به خاطر این که کبوترهای جوان اجازه

دارند زمان زیادی پرواز کنند و محیط پیرامون آشیانه را جست و جو کنند (به خصوص در چند هفته اول) بیش تر تحت تاثیر قرار می گیرند. یک نمونه ی بارز از گیاهان سمی درخت سرخدار (تاکوس باکاتا) است. بخشی از این گیاه که حاوی توکسین های آلکالوئیدی است باعث فلج تنفسی و نقص عملکرد قلب می شود.

مسمومیت کبوتر با مواد معدنی

استفاده از مکمل های معدنی هم می تواند باعث بروز مسمومیت شود. کبوترهای جوان، خصوصا طی فصل پرورش، به منظور برآورده کردن نیازهای بالایشان، اشتهای زیادی نسبت به نمک ها نشان می دهند. مخلوط های معدنی و سنگریزه ای و سنگ های کبوتری اغلب با اشتیاق خورده می شوند. در مواردی که میزان کلرید سدیم این افزودنی های غذایی خیلی زیاد باشد، مسمومیت خود را به صورت مدفوع آبکی تا موکوئیدی نشان می دهد. در مسمومیت های حاد با کلرید سدیم، خوردن بیش از اندازه ی آب باعث مرگ پرنده می شود. استفاده کوتاه از سیستم تغذیه آزاد مخلوط های معدنی مفید است. بهتر است نوشیدنی های معدنی یا مخلوط های کمتر جذاب به صورت جایگزین استفاده شوند.

مسمومیت دارویی

مسمومیت های دارویی می توانند مربوط به استفاده ی داروها از طریق آب آشامیدنی یا غذا باشند. در اغلب موارد این موضوع به خاطر استفاده ی دوز اشتباه دارو توسط پرورش دهنده است. دوزهای پایین در محدوده ی چند گرم نمی توانند به طور دقیق توسط قاشق های اندازه گیری سنجیده شوند. عامل بسیار مهم دیگر مقدار مصرف آب است. چون بسته به دمای محیط پیرامون تغییر می کند. برای مصرف داروها از طریق آشامیدنی، فرض بر این است که مقدار نوشیدن آب در هر روز به ازای ۲۰ کبوتر، ۱ لیتر است.

اگر دمای محیط زیاد باشد این مقدار به آسانی می تواند دو برابر شود که اگر مقدار دارو ثابت باشد. این موضوع باعث مصرف بیشتر دارو می شود. در اغلب موارد داروی چاره ساز نیتروایمیدازول می باشد. دارویی که عمدتا برای درمان تریکومونیازیس استفاده میشود.

علامت رایج دیگر مسمومیت های دارویی تولک است. تولک ممکن است در اثر استفاده ی سولفانامیدها و داروهای ضد انگل (مثل فنبندازول) دیده شود. به دلیل نیاز به تعیین دوز دقیق مصرف فنبندازول بسیار مشکل است. مسمومیت با آن باعث بروز نارسایی های حاد کبد و کلیه می شود که می تواند باعث مرگ پرنده شوند.

مسمومیت های شدید دارویی منجر به نارسایی کبد و مرگ کبوتر خواهد شد.

مسمومیت های مرگ بار در کبوترها

نمونه هایی از مسمومیت با استرپتومایسین هم وجود دارد که می تواند باعث فلج قابل برگشت شود. این مسمومیت ممکن است باعث مرگ پرنده هم بشود.