پروبیوتیکها
پروبیوتیک ها ترکیبات میکروبی زنده ای هستند که مستقیما به جیره دام و طیور اضافه می شوند و اثر بسیار مطلوبی بر عملکرد و سلامت آنها دارند.
تعریف پروبیوتیک
واژه پروبیوتیک از دو کلمة یونانی "پرو" و "بیوتیک" به معنی "برای حیات" منشاء گرفته است. میکروارگانیسم های مفید می توانند با برقراری تعادل در محیط روده از رشد باکتری های بیماریزا جلوگیری کنند و در نتیجه سلامتی را افزایش داده و موجب طول عمر شوند.
به ارگانیسم ها یا موادی که در برقراری تعادل روده نقش دارند واژة پروبیوتیک اطلاق می شود. پروبیوتیک ها عبارتند از مکمل میکروبی زنده که از طریق بهبود تعادل میکروبی روده بر میزبان اثرات مفید اعمال می کند.پروبیوتیک ها را می توان در دو دسته قرار داد. دسته ای در دستگاه گوارش تشکیل کلونی می دهند (مانند: لاکتوباسیل ها، انتروکوکها و استرپتوکوکها) و گروهی که آزادانه شناور هستند(تشکیل کلونی نمی دهند؛ مانند باسیلوس ها و ساکارومایسز سرویزیه)
سویه هایی که به عنوان پروبیوتیک استفاده شده اند معمولاً به جنس های لاکتوباسیلوس، انتروکوکوس وبیفیدوباکتریوم تعلق دارند. این باکتری های اسید لاکتیک به طور مشخص کموارگانوتروفیک بوده وکربوهیدراتهارا تخمیر کرده و محصول نهایی آنها اسید لاکتیک می باشد. برخی ویژگی های فیزیولوژیک آنها برای نقش پروبیوتیکی مطلوب است، نظیر زنده مانی در مجرای معدی – روده ای، که به علت مقاومت آنها در pHپایین، یا صفرا و دامنۀ حرارتی رشد می باشد. ویژگی های فیزیولوژیک مهم از جهت طبقه بندی عبارتند از الگوهای تخمیر کربوهیدرات ها، مقاومت در غلظت های مختلف NaCl،رشد روی محیط های مغذی مختلف، رشد در دماهای مشخص و مقاومت به آنتی بیوتیک ها
خصوصیات پروبیوتیک ها
بطور کلی یک پروبیوتیک باید خصوصیا ت زیر را داشته باشد تا بتواند به عنوان مکمل در خوراک دام و طیور مورد استفاده قرار بگیرد.
1- از میزبان منشاء گرفته باشد.
2- بیماری زا نباشد.
3- گرم مثبت باشد.
4- در مراحل فرآوری و ذخیره مواد غذایی پایدار باشد. هنگام تولید جیره های مخلوط و به خصوص هنگام پلت کردن و در حضور مواد معدنی، پروبیوتیک ها با تنشهای مختلف شیمیایی، مکانیکی و گرمایی مواجه می شوند، بنابراین قابلیت زنده ماندن پروبیوتیک ها در این شرایط ضروری است.
5- در دستگاه گوارش، برابر اسید معده و نمک های صفراوی پایدار باشد.
6- به بافت پوششی روده یا مخاط بچسبد.
7- ترکیبات مهار کننده تولید کند.
8- فعالیت های میکروبی را تغییر دهد.
دوز و زمان مناسب مصرف پروبیوتیک ها
پروبیوتیک ها ممکن است دارای یک یا تعداد بیشتری سویه میکروارگانیسمی باشند و می توانند به شکل پودر، قرص، گرانول و یا خمیر به کار روند. آنها همچنین می توانند به صورت مستقیم از طریق دهان و همراه آب یا غذا مصرف شوند.
مشخص شده که در نتیجه استفاده مقادیر بیش از حد پروبیوتیک ها، اثرات مثبت آنها کاهش می یابد، زیرا امکان دارد باعث رقابت بین میزبان و باکتری بر سر مواد غذایی شود. همچنین باکتریوسین تولیدی توسط باکتری ممکن است در غلظت های بالا سبب کشته شدن خود باکتری شود.
هر میکروبی که زودتر وارد دستگاه گوارش شود، امکان بیشتری برای استقراردر دستگاه گوارش دارد. به همین دلیل توصیه می شود که پروبیوتیک ها از همان ابتدای زندگی استفاده شوند و مانع استقرار باکتری های مضر در دستگاه گوارش گردند.
تاثیر پروبیوتیک ها بر سیستم ایمنی، مورفولوژی روده و مصرف خوراک
پروبیوتیک ها می توانند باعث افزایش تعداد سلول های دیواره روده شوند، ضمن این که ترشح گاما اینتروفرون ها (IgA) لنفوسیت ها و آنتی بادی موضعی را نیز افزایش می دهند. افزایش و تولید گاما اینتروفرون روی سیستم ایمنی حیوان تاثیر گذاشته و تولید پادتن ها به خصوصIgG و IgM را افزایش می دهد. همچنین مشخص شده که پروبیوتیک ها می توانند باعث افزایش فعالیت فاگوسیتوزی گلبول های سفید شوند.
مدارک بسیاری نشان می دهد که لاکتوباسیل ها می توانند به عنوان یاور و محرک ایمنی عمل کنند و در نتیجه سطوح پادتن IgM و IgA افزایش یابد.
استفاده از پروبیوتیک موجب افزایش معنی دار تعداد پرز های روده شده و همچنین سبب افزایش ارتفاع پرز در ژوژنوم و ایلئوم می شود.
پری بیوتیکها
اصولا پری بیوتیکها مواد خوراکی غیر قابل هضم می باشند که از طریق تحریک رشد یا فعالیت یک یا تعداد محدودی از گونه های باکتریایی که هدف آنها بهبود سلامتی میزبان است ، به طور موثری بر ارتقاء سلامتی دام و طیور تاثیر می گذارند .
مکانیسم عمل پری بیوتیکها :
پری بیوتیکها می توانند تاثیر مستقیمی بر عوامل بیماریزا داشته باشند که این اثر می تواند به وسیله اتصال مستقیم به عوامل بیماریزا باشد ، اما اغلب تاثیر پری بیوتیکها بر سلامتی میزبان غیر مستقیم و از طریق متابولیتهایی است که به وسیله آن قسمت از میکروفلور روده که پری بیوتیکها را برای متابولیسم خود استفاده کنند ، تولید می شود . برخی از متابولیتها شامل اسیدهای چرب کوتاه زنجیر ، لاکتات ، پلی آمین ها و باکتریوسینها ( موادی که هرگونه باکتری ها برای رقابت با گونه های دیگر به عنوان ماده دفاعی از خود ترشح می کنند و گونه های دیگر را از بین می برند ) می باشند .
دلایل استفاده از پری بیوتیکها
1_ افزایش یکنواختی گله :
نتایج آزمایشات مختلف نشان داده ،دامهایی که در جیره روزانه خود پری بیوتیک مصرف می نمایند دارای یکنواختی بیشتری نسبت به گروه شاهد هستند .
2_ کاهش سرعت عبور مواد خوراکی :
پری بیوتیک ها موجب کاهش سرعت عبور مواد خوراکی در لوله گوارشی می شود که این امر می تواند به هضم و جذب بیشتر مواد خوراکی کمک نماید .
3_ حذف رقابتی :
پری بیوتیک ها غذایی مناسب برای باکتریهای مفید روده است و موجب برتری جمعیت میکروبی مفید روده می گردد بطوریکه جایگزینی آنها در روده موجب از بین رفتن یا کاهش باکتریهای بیماریزا در روده می شود .
4_ توسعه پرزهای روده ای
افزایش اندازه پرزهای روده منجر به بهبود هضم و جذب می گردد که این مسئله منجر به افزایش تولید متابولیتهای باکتریایی ( اسیدهای چرب فرار ) می شود .
5_ افزایش جذب انرژی و پروتئین
6_ افزایش در جذب و ذخیر مواد معدنی خصوصا کلسیم و فسفر
7_ تقویت و بهبود سیستم ایمنی ) افزایش ایمونوگلوبین ها (A))
8 _ افزایش تقریبا صد برابر گونه های مفید لاکتوباسیل به همراه افزایش تولید باکتریوسین :
در حضور پری بیوتیکها لاکتوباسیل رشد و تکثیر یافته و میزان زیادی باکتریوسین تولید می کنند که ترکیبات ضد میکروبی طبیعی هستند و مانع از رشد و تکثیر باکتریهای مضر در هنگام استرس می گردند .
