دارو درمانی در پرندگان

وقوع بیماریهای میکروبی درپرندگان صنعتی و زینتی امری اجتناب ناپذیراست. از آنجایی که در پرندگان بر خلاف پستان داران نمیتوان از درمان های نا مطمئن استفاده کرد،تشخیص  و درمان سریع و درست بیماری امری ضروری است.

دز های درمانی ذکر شده در منابع پرندگان،بر پایه ی تجربه ی دامپزشک و یا با تعیین نسبت از روی دزهای سایر گونه ها به دست آمده است؛ازین رو بهتر است هر دامپزشک تجربه ی خود را جهت گرفتن نتیجه ی مطلوب به کار گیرد.

دز های کمتر سبب شکست در درمان و دز های بالاتر سبب آسیب به کلیه ها وکبد می شوند.هدف از درمان ضد میکروبی ،حذف عامل مهاجم از بدن میزبان است.

هرچند آنتی بیوتیک ها نقش مهمی در درمان دارند اما تمام درمان نیستند ،سیستم ایمنی میزبان نقش بسیار مهمی در پروسه ی درمان ایفا میکند،ازین رو حمایت و تقویتاین سیستم بسیار ضروری است.

نتیجه ی نهایی بستگی به حدت عامل وکارایی دارو دارد،یعنی اینکه دارو بتواند به مکان عامل پاتوژن رسیده و بدون آسیب به بدن میزبان آن عامل را حذف کند.

از آنجا که پرندگان معمولا در معرض بیماری های پیشرفته وتضعیف کننده ی ایمنی هستند باید بهترین دارو از بهترین مسیر تجویز گردد تا شانس موفقیت در درمان افزایش یابد.

معیار دقیقی که نشان دهد کدام آنتی بیوتیک در هر مورد مفید است وجود ندارد،اما به برخی از معیارها می توان اشاره کرد:

1-شناسایی پاتوژن و محل درگیری

2-انتخاب داروی ضد میکروب مناسب بر اساس توانایی آن جهت رسیدن به محل درگیری و تاثیرگذاری و انتخاب راه مناسب ودز موثر

3-دانستن این نکته که آیا صاحب حیوان تمایلی به تکمیل دوره ی درمان دارد یا خیر.

4-درمان با  آنتی بیوتیک مناسب

5-حفظ سیستم دفاع میزبان با کاهش استرس و افزایش درمان حمایتی

6-یافتن و از بین بردن منبع آلودگی

7-رفع آلودگی از محیط زندگی پرنده

 

راه تجویز

برای انتخاب مسیر درست تجویز دارو باید به چند نکته توجه کرد:

1-حدت عامل---پرندگان بسیار بیمار باید از راه  تزریق دارو دریافت کنند تا دارو بتواند به سرعت در بدن منتشر شود.

2-تعداد پرندگان درگیر---اضافه کردن دارو به آب یا غذا در صورت درگیری تعداد زیاد پرندگان

3-در دست داشتن ترکیب دارویی مناسب

4-دفعات تجویز---- اگر دفعات زیاد باشد؛ استرس وارده به پرنده وخستگی در اثر تکرار تجویز را به دنبال دارد.

5-توانایی صاحب حیوان برای تکمیل درمان

مزایا و معایب انواع روش های تجویز دارو

درمان ازطریق آب

مزیت:آسان بودن و عدم نیاز به مدیریت ودریافت چند دز در  روز

عیب:مصرف معمولا اشتباه است و دز درمانی در سرم به دست نمی آیدو از طرفی آّب خوش طعم نیست و نه تنها دز درمانی را به پرنده نمیدهد بلکه دهیدراسیون را در پی دارد.

درمان از طریق غذا

مزیت:آسان بودن وعدم نیاز به مدیریت و دریافت چند دز در روز ،و نیز اضافه کردن داروی جوجه ها به غذای والدین

عیب:غذا معمولا مانع جذب دارو می شود،بعلاوه اینکه پرندگان بیمار کم اشتها هستند و غذای کمی می خورند

درمان خوراکی

مزیت:از آنجا که سوسپانسیون های خوش طعم زیادی در دسترس هستند می توان دز لازم را به پرندگان بیماررساند.

عیب: به دلیل اینکه پرنده گرفته می شود استرس زیادی به او وارد شده واحتمال دارد دارو را نخورد یا وارد ریه ها کند. از طرف دیگر تمام داروها از راه خوراکی جذب نمی شوند.

تزریق داخل عضلانی

مزیت:دریافت دز کافی و انتشار سریع دارو

عیب:هر دارویی را نمی توان ازین راه تجویز کردو نیز احتمال رخداد نکروز عضلانی

تزریق زیرجلدی

مزیت:دریافت دز کافی و از طرفی امکان تجویز دزهای بالا در صورت دهیدراته شدن پرنده

عیب:پرنده باید به طور کامل مقید شود. به دلیل نازک بودن پوست پرنده امکان تراوش دارو به بیرون وجود دارد. داروهای آزاردهنده ممکن است سبب نکروزپوست وایجاد زخم شوند.

تزریق داخل وریدی

مزیت: دز دقیقی قابل تجویز بوده و سریع به سطح درمانی می رسد.

عیب: پرنده باید کاملا مقید شود و بیهوشی کمک کننده است. به دلیل شکننده بودن عروق پرنده تراوش دارو از رگ و تشکیل هماتوم معمول است.

تجویز داخل استخوان

مزیت: مفید در صورت نیاز به تکرار دارد بعلاوه تامین دسترسی دائم به فضای بین عروقی

عیب: تنها داروهای مایع و دارو های غیر آزاردهنده را میتوان از طریق کانولا وارد کرد. استریل بودن برای پیشگیری از ایجاد استئومیلیت ضروری است.

اسپری تنفسی

مزیت:مفید در درمان عفونت های سینوسی؛نای و ریه هاست ومعمولا به داروهای موکولیتیک ونفوذکننده همراه می شود.

عیب:قابلیت نفوذ در تمام سطوح تنفسی را نداشته و در حدود20% را پوشش می دهد.

 

درمان های موضعی

پوست:نباید از ترکیبات سمی و روغنی استفاده کرد چون سبب ریزش پر می شوند.می توان این داروهارا در زمان پرریزی استفاده کرد.

چشم:قطره های مایع کمتر از ترکیبات روغنی باعث بهبود قرنیه می شوند وباید به دفعات استفاده شوند.از طرفی ترکیبات روغنی باید به میزان حداقل استفاده شوند چون مقادیر اضافی آن باعث نمدی شدن وریزش پر در اطراف چشم می شود.

تزریق زیر ملتحمه: می تواند برای داروهای سیستم  تنفسی استفاده گردد.

شست و شوی بینی: شست وشوی بینی برای بهبود دستگاه تنفس فوقانی بسیار کمک کننده است.می توان داروی لازم را به محلول شوینده اضافه کرد هرچند در صورت اضافه نکردن هم نتیجه ی خوبی می گیریم .این محلول باید با فشار کم وارد بینی شود تا بافت ملتهب آسیب نبیند.

تجویز سینوسی تحت حدقه ای: برای انتقال دارو و محلول شوینده به داخل سینوس درزمان سینوزیت روش مناسبی است.این روش فقط برای داروهای غیرآزاردهنده بکار می رود.

در زمان کار باید مراقب سوراخ نشدن کره ی چشم باشیم واگر سینوزیت منجر به بلوک مسیر جریان شده است به آرامی تزریق می کنیم تا موجب اگزوفتالموس نشود.

داخل نایی(از راه حلق):راه مناسبی برای تجویز آمفوتریسین B به پرندگان مبتلا به آسپرژیلوزیس نایی و ریوی است.

anaerobes	chlamydia	mycoplasma	g+bacteria	pseudomonas	g- bacteria	Antibacterial
_	_	_	+ + +	+ + +	+ + + + +	Amikacin
_	_	_	+ + +	_	+	Ampicillin
_	_	_	+ + +	_	+	Chloramphenicol
_	_	_	+ + + + +	_	+	Cephalosporin-1
_	_	_	+	+ + +	+ + + + +	Cephalosporin-3
_	_	+ + + + +	+ + +	+	+ + + +	Enrofloxacin
_	_	_	+ + +	+ + +	+ + +	Gentamicin
+ + + +	_	_	+ + + +	_	+	Macrolides
+ + + +	possible	_	+ + + +	_	_	New macrolides
_	+ + + + +	+ + + +	+	_	+	Tetracycline
_	_	_	+ + + +	_	+ + + +	Trimethoprim/sulfa

 

Other fungi	Aspergillus	Yeast	Antifnmgal
+ + + + +	+ + + +	+ + + + +	Amphotericin
_	+ + +	+ + + +	Fluconazole
+ + + + +	+	+ + + + +	Flucytosine
+ + + + +	+ + + + +	+ + + +	Itraconazole
_	_	+ + + +	Nystatin

 

 

دارودرمانی در طیور صنعتی

برای 3 بیماری در طیور گوشتی پیشگیری دارویی انجام می گیرد که عبارتند از :•مایکوپلاسموز  •کلی باسیلوز•کوکسیدیوز

اهداف استفاده از دارو در پرورش جوجه های گوشتی :

3-     تحریک رشد : که به دلیل فرآوری و عرضه محصولات طبیعی جایگزین ، امروزه تقریبا منتفی گردیده است .

2-پیشگیری از بیماری هایی که ویژگی های لازم را جهت به کار بردن دارو با هدف پیشگیری ، دارا هستند .

3- درمان بیماری هایی که با مصرف دارو بهبود یافته و یا از پیچیده شدن آن ها جلوگیری می شود .

اصول پیشگیری دارویی

امروزه با ارتقاء مدیریت مزارع پرورش طیور گوشتی و در اختیار داشتن ابزارهای مختلفی که در پیشگیری از بیماری ها موثر هستند، در موارد بسیاری در طول یک دوره پرورش نیازی به مصرف دارو احساس نمی شود. اما در مورد گله هایی که شرایط غیر قابل رفع در آن ها دیر یا زود وقوع بیماری های قابل پیشگیری و در نتیجه مصرف دارو جهت درمان آن ها را در پی خواهد داشت می توان از دارو نیز در کنار سایر اصول پیشگیری از بیماری ها استفاده نمود .

نتیجه طراحی یک برنامه صحیح پیشگیری دارویی مصرف حساب شده دارو یا داروهای مناسب برای جرم مورد نظر به میزان مناسب ، در زمان مناسب ، به مدت کافی و در شرایطی است که مصرف آن ضرورت دارد.

برای دستیابی به نتیجه مطلوب از یک برنامه پیشگیری دارویی :

3-     شناخت دقیق از ماهیت عامل بیماریزا .

2- اشراف کامل بر خصوصیات داروهای موجود و در دسترس از لحاظ کیفیت تاثیر ، عواقب مصرف ، تاثیر پذیری آن ها از داروهای دیگر ، قیمت آن ها و تاثیر آن ها بر سلامت محصول .

3- اطلاع دقیق از شرایط حاکم بر گله و به کارگیری همزمان سایر طرق پیشگیری ، که بر مصرف دارو به این منظور ارجحیت دارند.

بیماری های قابل پیشگیری دارویی

3-     وجود شرایطی که امکان پیش بینی قریب به یقین وقوع بیماری در روزهای آینده را فراهم کند . مثلا عامل بیماریزا با جوجه همراه باشد و یا شرایط خاص پرورش ، بخصوص وقوع اتفاقات ناخواسته ، موجبات فعالیت آن وایجاد بیماری را فراهم کند .

2- بیماری به طور مستمر و پی در پی در دوره های متوالی پرورش اتفاق بیافتد .

3- توان بیماری در ایجاد خسارات اقتصادی قابل توجه است به گونه ای که هزینه مصرف دارو برای پیشگیری از آن را به آسانی توجیه نماید .

4- بیماریی که در صورت وقوع با ایجاد شرایط مناسب زمینه را برای بروز بیماری های دیگر فراهم می کند .

5- عدم کارایی قطعی زیست درمان ها ( پروبیوتیک ها ) در پیشگیری از بیماری ها در شرایط مورد نظر .

بنابراین در مزارع پرورش جوجه های گوشتی کیفیت نامطلوب جوجه ، شرایط نامناسب پرورش و دوره طولانی آن و ضرورت واکسیناسیون های مکرر با واکسن های دارای حدت زیاد باعث می شود 3 بیماری مایکوپلاسموز ، کلی باسیلوز ، کوکسیدیوز ، دارای شرایط لازم برای پیشگیری دارویی باشند .

آنتریت های کلستریدیایی نیز ممکن است در موارد کمتری برخی از خصوصیات فوق را داشته باشند . اما استفاده از پروبیوتیک و پری بیوتیک و مدیریت صحیح تغذیه باعث می شود کمتر از دارو استفاده شود .

مایکوپلاسموز

انتقال آن به صورت عمودی و افقی است .

نشان داده شده است که 6 – 3 هفته بعد از آلوده شدن گله مادر به صورت تجربی با MG بیشترین میزان انتقال عمودی اتفاق می افتد و حدود 50 درصد تخم مرغ های تولیدی آن ها به MG آلوده است. در بیشترین انتقال عمودی MG حدود 50 درصد تخم مرغ های تولیدی پاک و عاری از مایکوپلاسما هستند .

انتقال افقی MG بسیار سریع است و در گله ای که تنها تعداد محدودی از افراد آن آلوده هستند منجر به آلودگی سایر جوجه ها می شوند . همچنین نشان داده شده است که MG در مجاری بینی انسان به مدت یک روز ، در لباس های آلوده 2 روز ، در موی سر انسان 3 روز و بر روی پر به مدت 4-2 روززنده و فعال باقی می ماند .

در مواقعی که واکسیناسیون بر علیه برونشیت عفونی به ویژه به روش اسپری در یک روزگی اعمال می شود مصرف هر چه سریعتر دارو  می تواند از عواقب ناخوشایند واکسیناسیون بکاهد . در سایر موارد شاید بهتر باشد که مصرف دارو تا سومین روز زندگی جوجه ها به تاخیر بیافتد . بدین ترتیب با پرهیز از مصرف زود هنگام دارو از پنهان شدن موقتی مشکلات احتمالی در جوجه به دلیل مصرف دارو جلوگیری به عمل می آید وامکان تصمیم گیری های بعدی با شناخت بهتری که از گله حاصل می شود ، امکان پذیر می باشد . همچنین پس از گذشت ساعت های اولیه استقرار جوجه ها در سالن ، دریافت آب و غذا توسط آن ها منظم تر و یکنواخت تر می شود و دریافت دوز مناسب از داروی مورد نظر ، در مدت زمان مشخص با اطمینان بیشتری انجام می گیرد .

نوبت دوم پیشگیری دارویی بر علیه مایکوپلاسما

تعیین زمان مناسب نوبت دوم مصرف دارو با توجه به اطلاعات زیر صورت می گیرد :

3-     تجربیات مکرر پرورش دهندگان گله های گوشتی نشان دهنده این است که بیشترین حساسیت به مایکوپلاسموزدر چه سنینی وجود دارد .

2- عملکرد جوجه های مشابه از یک گله مادر ودر یک کارخانه جوجه کشی و دانستن اینکه این جوجه ها در چه سنینی به دارو نیاز پیدا کرده اند و همچنین پاسخی که به دارو داده اند چگونه بوده است؟

3- تاثیر شرایط پرورش در سالن های مختلف بر عملکرد وسنین معمول ظهور مایکوپلاسما به چه صورت است ؟

4- عوامل تاثیرگذار بر مایکوپلاسموز و سنین تاثیرگذاری این عوامل مثلا  استفاده از واکسن لاسوتا

جمع بندی این اطلاعات چهارگانه حاکی از این است که در بسیاری از گله های آلوده به مایکوپلاسما ، بسته به تفاوت هایی که با یکدیگر دارند ، حدود هفته چهارم و پنجم ، علائم مایکوپلاسموز به شکل بالینی آشکار می گردد.

در چنین شرایطی انتخاب اواخر هفته سوم برای شروع نوبت دوم پیشگیری از مایکوپلاسموز می تواند منطقی باشد .

کلی باسیلوز

عفونت موضعی یا سیستمیک ناشی از باکتری اشریشیاکلی است .

اشکال متنوعی از عفونت های ایجاد شده توسط این باکتری در ماکیان دیده می شود :

سلولیت ، عفونت ناف و کیسه زرده ، تورم روده ، بیماری کلی گرانولوما (بیماری هجاره ) ، تورم سالپنکس ، پریکاردیت ، پری هپاتیت ، عفونت و التهاب چشم ، سندرم تورم سر ، بیماری کیسه های هوایی (بیماری مزمن تنفسی ) ،سپتی سمی

متداولترین این عفونت ها در طیور گوشتی عبارتند از :

کلی سپتی سمی ، بیماری کیسه های هوایی ، سلولیت طیور ، سندرم تورم سر ، عفونت ناف و کیسه زرده

اگر چه معمولا این باکتری به تنهایی قادر به ایجاد مشکلات جدی در پرندگان سالم نیست اما حضور همیشگی بسیاری از عوامل تسهیل کننده فعالیت آن دربسیاری از دوره های پرورش جوجه های گوشتی ، دیر یا زود موجب بروز اشکال متنوعی از کلی باسیلوز به خصوص بیماری تنفسی را فراهم می نماید .

 

کلی باسیلوز نیز مانند مایکوپلاسموز امکان پیش بینی قریب به یقین در روزهای آینده را دارد ، چون به عنوان فلور در دستگاه گوارش پرندگان حضور دارد . در هر گرم از مدفوع جوجه ⁶10 عدد اشریشیا کلی وجود دارد . تنها 10  تا 15 درصد از E.coli موجود در دستگاه گوارش بالقوه بیماریزا هستند . پرندگان طبیعی و برخوردار از سیستم ایمنی سالم در برابر سویه های حاد باکتری مقاوم هستند .

عفونت زمانی اتفاق می افتد که :

3-     پوست یا مخاط آسیب ببیند .

2- سیستم فاگوسیتیک تک هسته ای دچار نقص شود ( برای مثال عفونت ویروسی اتفاق بیافتد یا سمومی مثل مایکوتوکسین ها مصرف شوند ویا تغذیه نامناسب باشد ) .

3- دستگاه ایمنی سرکوب شود .

4- تغییر شرایط محیطی به گونه ای که در کنار عوامل استرس زا ، پرندگان در معرض باکتری قرار بگیرند ( گرما ، خشکی هوا وبستر ، نور زیاد ، تهویه ناقص وآب آلوده شرایط را برای ورود باکتری به دستگاه تنفس فراهم کنند )

بیماری کلی باسیلوز توانایی ایجاد خسارات اقتصادی قابل ملاحظه ای را دارد.

استفاده از پروبیتیک ها و پری بیوتیک ها در کنار سایر شرایط ممکن است نیاز به ش استفاده از داروها را برای پیشگیری از کلی باسیلوز منتفی سازد .

راه مقابله با کلی باسیلوز :

حذف عوامل و شرایط مستعد کننده ، وضعیت سلامت مادران ، کیفیت بستر آن ها ، تعداد نوبت های جمع آوری تخم مرغ را افزایش دهیم ،بهبود وضعیت آشیانه های تخم گذاری ، نحوه و نوبت های ضد عفونی تخم مرغ ها ، وضعیت انبار و انتقال آن ها به کارخانه جوجه کشی ، مدیریت ستر و هچر ، استفاده از پروبیوتیک ها و پری بیوتیک ها ، برقراری شرایط مطلوب نور ، دما ، رطوبت ، تهویه ، بستر ، تراکم و تغذیه مناسب ، جلوگیری از بیماری های تضعیف کننده سیستم ایمنی وبیماری های ویروسی تنفسی

برای پیشگیری دارویی از کلی باسیلوز تنها می بایست در بین داروهای موثر بر مایکوپلاسما آن هایی را انتخاب نمود که بر سروتیپ های بیماریزای اشریشیاکلی  موجود در گله نیز موثر باشند.

تعیین زمان پیشگیری دارویی بر علیه کلی باسیلوز

نوبت اول در روزهای  ابتدایی عمر گله همزمان با مصرف دارو بر علیه مایکوپلاسموز ، ولی بر خلاف مایکوپلاسموز در صورت نیاز با توجه به تعیین حساسیت به دارو ( تست آنتی بیوگرام )  ، انجام می گیرد . در این مرحله بیشترین موارد کلی باسیلوز به شکل عفونت کیسه زرده و بند ناف است که به صورت جوجه های وازده خود را نشان می دهد ولی همان طور که می دانیم برای چنین شرایط بالینی عموما درمان موثری پیشنهاد نمی شود ودارو دادن باعث می شود روند بروز کلی باسیلوز در آینده تحت تاثیر قرار بگیرد چون این انتظار وجود دارد که باکتری های دفع شده از این جوجه های بیمار پس از ورود به دستگاه گوارش جوجه های دیگر تکثیر یافته و با افزایش سن سن گله مرتبا برمیزان آن ها افزوده شود وبه تدریج درصد سروتیپ های بیماریزای اشریشیاکلی نسبت به انواع غیربیماریزای آن فزونی یابد .

نوبت دوم پیشگیری دارویی با هدف کاهش بار میکروبی بستر و هوای تنفسی جوجه ها همزمان با دومین نوبت پیشگیری دارویی از مایکوپلاسموز اعمال می گردد.

از آن جا که دارو در زمان سلامت نسبی مصرف می شود ، می توان از دارو هایی که جذب روده ای پایینی داشته و در عوض فعالیت روده ای بالایی دارند به این منظور استفاده کرد . این در صورتی است که در صورت بروز بیماری سیستمیک استفاده از داروهایی که فعالیت روده ای بالا و جذب روده ای پایینی دارند در درمان بیماری غالبا بی اثر است .تاثیر مصرف چنین داروهایی کاهش تولید اشریشیاکلی در روده ها و در نتیجه در فضولات تولیدی گله است ، بنابراین در نهایت از بار میکروبی هوای تنفسی پرنده نیز کاسته می شود . این مساله می تواند در عملکرد نهایی گله تاثیر تعیین کننده ای داشته باشد .

کوکسیدیوز

 بیماری است که در صنعت طیور اهمیت جهانی دارد. عامل آن تک یاخته ایمریا است.

فعالیت ایمریا در روده ها موجب جراحات بافتی در آنها می شود و در نهایت با فرآیند هضم و جذب غذا تداخل می کند.

از عوارض آن کاهش رشد ، افزایش ضریب تبدیل مواد غذایی ، کم خونی،از دست دادن آب بدن و افزایش حساسیت به دیگر بیماریها ودر نهایت مرگ در مراحل حاد بیماری است.

ماهیت همه جایی کوکسیدیاهای طیور مانع از این می شود که بتوان تنها با تکیه بر معیارهای قرنطینه ، گند زدایی و بهداشت آنها را ریشه کن کرده یا کنترل نمود .

از این رو اتخاذ تدابیر دیگری مانند واکسیناسیون و یا پیشگیری دارویی برای ممانعت از ابتلا به کوکسیدیوز لازم است .

کوکسیدیا تقریبا در هر جای جهان که ماکیان پرورش داده می شوند حضور دارد و راه انتشار آن مکانیکی است .

اووسیست ها نسبت به شرایط محیطی و بسیاری از ضدعفونی کننده ها مقاوم هستند . خشکی ، سرمای زیر صفر درجه سانتی گراد و یخ زدن ، گرمای بالای 56 درجه سانتی گراد ، آمونیاک ، متیل بروماید قادر است اوسیست ها را از بین ببرد .

در جوجه های تازه متولد شده حساسیت زیادی به بیماری وجود ندارد . این مقاومت سنی یا به دلیل حضور مقادیر بالایی از پادتن های مادری است و یا به دلیل فقدان مقادیر کافی کموتریپسین و املاح صفراوی در دستگاه گوارش آن ها است . این مواد برای پاره شدن جدار مستحکم اووسیست های عفونی و آزاد شدن اسپوروسیست ها و شروع روند عفونت ضروری هستند . این مساله به همراه مدت زمانی که برای طی شدن دوره زندگی ایمریا در بدن پرنده لازم است ، معمولا باعث می شود که بیشترین موارد وقوع کوکسیدیوز پس از هفته سوم عمر جوجه ها و بین 6-3 هفتگی بوده و به ندرت کمتر از 3 هفتگی اتفاق افتد .

با توجه به چرخه ی عفونت زایی ایمریابا تاثیر بر دما و یا اکسیژن خیلی نمی توان اسپورولاسیون اووسیست ها را کاهش داد زیرا میزان دما و اکسیژنی که برای این کار لازم است در محدوده مورد نیاز جوجه ها قرار دارد . اصلی ترین راهکار در کنار اقدامات پیشگیرانه دیگرکنترل رطوبت بستر است .

ایمنی ایجاد شده متعاقب عفونت با یک گونه سبب ایجاد محافظت در برابر سایر گونه ها نمی شود و به این دلیل امکان وقوع مکرر بیماری کوکسیدیوز در یک دوره پرورش وجود دارد .

بیماری مارک ممکن است در ایجاد ایمنی بر ضد کوکسیدیوز مداخله نماید .

کوکسیدیوز با آسیب به مخاط روده زمینه ساز بروز بیماری تورم روده نکروتیک کلستریدیایی و سالمونلا تیفی موریوم می شود .

پیشگیری از کوکسیدیوز

3-     واکسیناسیون : در پرورش جوجه های گوشتی هدف معمولا دستیابی به حداکثر رشد و برخورداری از بیشترین کارآیی دان مصرفی با کمترین بیماری است ولی در گله های تخم گذار تجاری یا مادر هدف ممکن است ایمن سازی باشد .

2- استفاده از دارو : 2 برنامه وجود دارد ؛ برنامه اول انتخاب و مصرف دارو در تمام طول دوره پرورش که به این نوع برنامه تک دارو گفته می شود . اگر شرایط حاکم بر سالن به خصوص از نظر رطوبت امکان کنترل کوکسیدیوز را تنها با یک دارو در طول هر دوره پرورش فراهم کند ، می توان از این برنامه استفاده کرد .در این صورت بهتر است با پایان هر دوره و آغاز دوره جدید داروی مورد استفاده نیز تغییر یابد . اگر در فصول مختلف سال داروی مختلف استفاده شود به آن برنامه تک دارو ، چرخشی می گویند .

در برنامه دیگر اگر چنانچه در زدودن اووسیست ها از سطح سالن ها ، انبار دان ، سایر فضاهای مسقف ومحوطه های باز موفقیت زیادی کسب نشده باشد و رطوبت بستر به دلیل نشت آبخوری ها بالا باشد و تهویه ناکافی باشد و امکان اسپورولاسیون سریع اووسیست های جدید فراهم باشد ، در این صورت تکثیر کوکسیدیا به قدری سریع خواهد بود که احتمال ظهور جدایه های مقاوم به داروی در حال مصرف و غلبه جمعیت های مقاوم توسط دارو افزایش می یابد . در این حالت از 2 دارو در طول یک دوره استفاده می شود . زمان تغییر دارو همزمان با تغییر جیره از فرمول آغازین به فرمول رشد می باشد. به این برنامه دو دارو یا شاتل می گویند.

در همه انواع برنامه های پیشگیری دارویی کوکسیدیوز مصرف دارو از یک روزگی شروع می شود وبسته به مدت زمان منع مصرف دارو قبل از کشتار تا 5-3 روز یا بیشتر ، قبل از پایان دوره ادامه می یابد.

 

مکانیسم های عمومی فعالیت داروهای ضد میکروب

3-     توقف دیواره سلولی : این داروها به ترکیبات پروتئینی اصلی دیواره سلولی متصل و در آن تجمع می یابند و در نتیجه باعث تشکیل دیواره سلولی ناقص می شوند . بیشترین تاثیر این داروها در ابتدای عفونت و در هنگامی است که مرحله رشد سریع میکروارگانیسم طی می شود . این داروها بر روی باکتری های گرم مثبت که دیواره سلولی قطورتری دارند موثرترند (دیواره باکتری های گرم منفی باریک تر اما پیچیده تر است ) . این داروها عموما باکتریوسید هستند .

پنی سیلین G ،آمپی سیلین ، آموکسی سیلین ،  سفتیوفور با این مکانیسم عمل می کنند

2- آسیب به غشاء سلولی : این داروها عوامل موثر بر سطح میکروارگانیسم هستند و تاثیری مشابه شوینده ها دارند .این داروها با انقطاع چربی های دو لایه ای غشاء های باکتری عمل می کنند . باکتری های گرم منفی به این داروها حساسیت بیشتری دارند . این داروها عموما باکتریسید یا فانگیسید هستند . مثل : پلی میکسین ها از جمله پلی میکسین B (جلدی) که برغشاء سلولی باکتری ها موثرند .

آزول ها ؛ مثل کتوکونازول که برغشاء سلولی قارچ ها اثر دارد .

3-جلوگیری از ساخت اسید نوکلئیک ( یا تخریب DNA/RNA ) : این داروها از طریق اتصال با آنزیم های مختلف ، ساخت اسید فولیک که برای شکل گیری اسید نوکلئیک مورد احتیاج است را مهار می کنند . این داروها عموما باکتریوسید هستند . مثال :

ریفامپین : ساخت RNA را مهار می کند .

فلوروکینولون ها : انروفلوکساسین ، اوربیفلوکساسین ، دایفلوکساسین ، دانوفلوکساسین ، سارافلوکساسین ، پیچش طبیعی DNA را مهار می کنند.

مترونیدازول :متابولیسم دارو توسط ارگانیسم ، آن را به رادیکال های فعالی تبدیل می کند که برای DNA آسیب رسان هستند .

نیتروفوران ها : نیتروفوانتوئین،مکانیسم اثر ناشناخته است .

سولفانامیدها :به دلیل شباهت با PABA که برای ساخت اسید فولیک ضروری است با آن در ساخت آنزیم های مورد احتیاج در ساخت DNA و RNA رقابت می کنند . این داروها باکتریوستاتیک هستند.

تریمتوپریم : این دارو نیز باکتریوستاتیک است . ترکیب تریمتوپریم و یک سولفانامید معمولا تاثیر باکتریوسید دارد .

داپسون : شبیه PABA بوده و مانند سولفانامید ها عمل می کند .

4- جلوگیری از ساخت پروتئین : این فعالیت معمولا در نتیجه اتصال دارو به ریبوزوم های باکتری بروز می کند . این داروها عموما باکتریوستاتیک هستند . مثال :

آمینوگلیکوزیدها

شامل جنتامایسین ، آمیکاسین ، نئومایسین ، استرپتومایسین ، اسپکتینومایسین ( این داروها به ریبوزوم های باکتری متصل گردیده و باعث اشتباه در بازخوانی mRNA  می شوند و پروتئین های غیرفعال تولید می کنند . آمینوگلیکوزیدها باکتریوسید هستند )

تتراسایکلین ها :

 تتراسایکلین ، اکسی تتراسایکلین ، کلر تتراسایکلین ، داکسی سایکلین ( با اتصال غیرقابل برگشت به ریبوزوم های باکتری ساخت پروتئین را متوقف می کنند )

ماکرولیدها

تایلوزین ، اریترومایسین ، اسپیرومایسین ، کیتازامایسین ، تیل مایکوزین ( با اتصال به ریبوزوم ها باعث توقف پروتئین سازی می شوند )

آمفینیکل ها

کلرامفینیکل ، تیامفینیکل ، فلورفنیکل

(با اتصال غیرقابل برگشت به ریبوزوم های باکتری ساخت پروتئین را متوقف می کنند )

لینکوزامین ها

لینکومایسین ، کلیندامایسین

( با اتصال به ریبوزوم ها باعث توقف پروتئین سازی می شوند ) . لینکومایسین را می توان یک باز ضعیف به حساب آورد .

گروه های اصلی داروهای موثر بر مایکوپلاسموز یا کلی باسیلوز یا هر دو

ماکرولیدها

بر مایکوپلاسما موثرند و بر اشریشیاکلی اثر ندارند . بنابراین به تنهایی برای درمان CRD-complex کافی نمی باشند . این داروها در نوبت اول پیشگیری دارویی از مایکوپلاسما استفاده می شوند .

این خانواده شامل :

اریترومایسین : با دوز  0/5 تا 1 در هزار لیتر آب آشامیدنی مصرف می شود. باز ضعیف است و در محلول های اسیدی بهتر اثر می کند . با لینکومایسین ، کلیندامایسین ، آمفینیکل ، آمینوگلیکوزیدها ، کلستین و تتراسایکلین ها منع مصرف دارد . بر خلاف مایکوپلاسما گالی سپتیکوم ، جدایه های مایکوپلاسما سینوویه به اریترومایسین مقاومت نشان داده اند .

تایلوزین : به 2 صورت در دسترس است ؛ تارتارات که گرانول محلول در آب است. دوز آن 0/5 در هزار است و در پیشگیری نوبت اول مایکوپلاسموز استفاده می شود .

تایلوزین فسفات به شکل پرمیکس گرانوله %10  و %25 در دسترس است . از پرمیکس %10 تایلوزین فسفات به میزان 10 کیلوگرم در یک تن دان آماده واز پرمیکس %25 به میزان 4 کیلوگرم در یک تن دان آماده به عنوان نوبت اول پیشگیری دارویی از مایکوپلاسموز در 5 روز اول زندگی جوجه ها استفاده می شود . مصرف همزمان پرمیکس تایلوزین فسفات با سایر آنتی بیوتیک ها که به خوراک اضافه می شوند منع شده است .

آیولوزین :از مشتقات تایلوزین تارتارات است . هر ساشه 25 گرمی در 200 لیتر آب آشامیدنی به مدت 3 روز استفاده می شود

تیل مایکوزین :یکی از بهترین داروهای ضدمایکوپلاسما و تنها ماکرولیدی است که به صورت محلول جهت مصرف در آب آشامیدنی فرآوری شده است . دوز آن 75 میلی گرم دارو در هر لیتر آب آشامیدنی است و بنابراین یک بطری 60 میلی لیتری به 200 لیتر آب آشامیدنی اضافه می شود .

کیتازامایسین :تاثیرات ضدمیکروبی برباکتری های گرم مثبت و بعضی باکتری های گرم منفی ( هموفیلوس – ویبریو – پاستورلا )مایکوپلاسما و اسپیروکت دارد . یک ساشه 100 گرمی در 400-200 لیترآب

آمینوسیکلیتول ها

آپرامایسین : این دارو بر روی اشریشیا در حالت استراحت و تکثیر باکتریوسید است ولی بر روی مایکوپلاسما اثر ندارد.

آمینوگلیکوزیدها

در حالت استراحت و تکثیر باکتری ها ، باکتریوسید هستند .

نئومایسین : به دلیل جذب ناچیز در دستگاه گوارش فاقد تاثیرات سیستمیک است اما به همین دلیل فعالیت دارو در دستگاه گوارش خوب است . نئومایسین یک باز ضعیف است .از این دارو درنوبت دوم پیشگیری دارویی بر علیه کلی باسیلوز استفاده می شود . این دارو کاربردی در کنترل مایکوپلاسما در جوجه های گوشتی ندارد . دوز مصرف نئومایسین سولفات %20 محلول در آب به میزان 1-0/5 در هزار به مدت 5-3 روز است . فرآورده مخلوط با دان آن نیز در دسترس است .

اسپکتینومایسین

 این دارو در موارد ساده و پیچیده مایکوپلاسموز (مایکوپلاسموز-کلی باسیلوز) و در کلی باسیلوز کاربرد دارد . به دلیل تاثیر لینکومایسین  بر مایکوپلاسما اثر همکوشی  ترکیب این دو دارو قابلیت مطلوبی جهت پیشگیری و درمان مایکوپلاسموز- کلی باسیلوز (مایکوپلاسموز پیچیده ) دارد . دارو به میزان 150 میلی گرم آنتی بیوتیک پایه برای هر کیلوگرم وزن جوجه ها به عنوان نوبت اول پیشگیری از مایکوپلاسموز- کلی باسیلوز در 5-3 روز ابتدای دوره مناسب است . بنابراین هر پاکت 150 گرمی به 200لیتر آب اضافه می شود .

فومارات ها

گرانول%45 قابل حل در آب در ساشه های 100 گرمی و موثرترین داروی ضد مایکوپلاسمای ساده که هر یک گرم آن در 3/6-2/4 لیتر آب آشامیدنی .حداقل7روزقبل وبعداز مصرف تیامولین استفاده از موننسین،سالینومایسین و ناراسین منع شده است .

تتراسایکلین ها

در حالت تکثیر باکتری ها ، باکتریوستاتیک هستند . بر مایکوپلاسما و اشریشیاکلی موثرند . این داروها در محلول های اسیدی بهتر اثر می کنند .

کلرتتراسایکلین : به دو شکل پودر%20 درصد قابل حل در آب و پرمیکس %50 مخلوط در دان در دسترس است .دوز دارو 30-20 میلی گرم به ازای هرکیلوگرم وزن بدن است . پودر محلول در آب به میزان 1 در هزار (100 گرم در100 لیتر آب آشامیدنی) به مدت 7-5 روز و پرمیکس%50 را به میزان 500 گرم در یک تن دان آماده به مدت 7-5 روزاستفاده می شود .مصرف همزمان کلرتتراسایکلین با پنی سیلین، اریترومایسین ، انروفلوکساسین ، آمیکاسین ، نئومایسین وجوش شیرین منع شده است .

اکسی تتراسایکلین :

به دو شکل پودر %20 و %50 قابل حل در آب و پرمیکس %10 و %50 مخلوط در دان در دسترس است . دوز دارو 50-20 میلی گرم به ازای هرکیلوگرم وزن بدن است . از پودر%20 قابل حل در آب به میزان 30 گرم در 100 لیتر آب آشامیدنی به مدت 7-5 روزاستفاده می شود. پرمیکس %50 به میزان 800-500 گرم در یک تن دان آماده به مدت 5 روز استفاده می شود.

مصرف همزمان اکسی تتراسایکلین با کینولون ها ، پنی سیلین ، استرپتومایسین ، باسیتراسین ، نئومایسین ،اریترومایسین و جوش شیرین منع شده است . همچنین دارو با یون های کلسیم ، منیزیم ، سدیم ، آهن ناسازگاری دارد

داکسی سایکلین :

 به شکل محلول %10 ، در ظروف 1 لیتری و پودر %5 محلول در آب در بسته های با اوزان مختلف در دسترس است . از محلول %10 به میزان 1 لیتر در 2000-1000 لیتر آب آشامیدنی به مدت 5-3 روز استفاده می شود.

مصرف هم زمان این دارو با پنی سیلین ، سفالوسپورین ها ، آمینوگلیکوزیدها و جوش شیرین منع شده است همچنین این دارو با یون های کلسیم ، منیزیم ، روی ، آهن ، آلومینیم ناسازگاری دارد .

داکسی سایکلین جهت کنترل مایکوپلاسموز-کلی باسیلوز از بهترین داروهای این خانواده به حساب می آید . به دلیل اثرات سینرژیستی این دارو با کلیستین فرآورده ای به نام داکسی کل به شکل پودر قابل حل در آب در بسته های 100 گرمی عرضه شده است که به میزان 100 گرم پودر در 50- 25 لیتر آب آشامیدنی قابل مصرف است

تتراسایکلین :

به شکل پودر %20 قابل حل در آب در ساشه های 500 گرمی در دسترس است . از تتراسایکلین به میزان 500گرم در 200 لیتر آب آشامیدنی به مدت 5-3 روز استفاده می شود . تتراسایکلین با پنی سیلین ها ، آمینوگلیکوزیدها ، اریترومایسین و آمفینیکل ناسازگاری  میکند.

کاربرد آیور مکتین در پرندگان زینتی

آیورمکتین برای نابودی انگل های داخلی و خارجی بدن به کار میرود .در پرندگان این دارو درمان انتخابی برای گونه های کنیدوکپتس پوستی و مایت های نایی ( استرنوستوما تراکئوم ) بوده و برای نابودی  یا کنترل طیف وسیعی از سایر آلودگی های انگلی مصرف می شود . فراورده تجاری گاوی این دارو به میزان 1 درصد ( 10 میلی گرم / میلی لیتر ) است که برای تعیین مقدار دقیق دارو به نسبت 1 به 4 در پروپیلن گلیکول رقیق می شود . فراورده تزریقی اسبی ( که قبلا موجود بود ) که گاهی اوقات به عنوان محلول در آب بیان شده بود لیکن پروپیلن گلیکول بهترین رقیق کننده می باشد . آیورمکتین را می توان خوراکی از طریق آب آشامیدنی برای شرایط گروهی ، زیر جلدی یا داخل عضلانی تجویز نمود .تجویز زیر جلدی که به عنوان کمتر تحریک کننده ذکر شده است و جذب بهتری در مقایسه  با تجویز عضلانی ایجاد می کند .، راه انتخابی در پرندگان کوچک می باشد .

در گونه های بسیار کوچک پرندگان آیورمکتین به صورت موضعی روی ورید وداج راست به میزان مقدار محاسبه شده یا استفاده یک قطره از فراورده رقیق شده به کار رفته است . متاسفانه غلظت های مختلفی از فراورده رقیق شده در مقالات گزارش شده است .

در یک مطالعه که در مورد کارایی آیورمکتین علیه اکسی اسپروریدهای چشمی در کبک های تاجدار جنگلی و جوجه مرغ انجام گرفت تجویز مقادیر ینج صدم میلی گرم تا پنج هزارم میلی گرم در کیسه ملتحمه انگل را از بین برد . لیکن تجویز مقدار یک صدم میلی گرم دارو از راه خوراکی یا عمومی اثری نداشت . سمیت چشمی در جوجه مرغ های درمان شده با مقادیر تا یک میلی گرم دارو از راه چشمی یکبار در روز برای مدت 10 روز متوالی گزارش نشد. درمان عمومی با آیورمکتین در مقادیر استاندارد در نابود کردن کرمهای حشرات از زخم ها مفید است

آیورمکتین در مقادیر  زیاد یک میلی گرم /کیلوگرم زیر جلدی برای کنترول نمودن ساتو اسپیکولوم  سیوراتی ، یک کرم رشته ای کیسه هوایی ، و کاپیلاریا  در شاهین ها وشاهین های دورگه مختلف موثرشناخته شد. تجویز خوراکی مقدار مشابه دارو کاملا غیر موثر بود.

آیورمکتین ظاهرا در از بین بردن میکروفیلاریای گردش خونی و بافتی به ترتیب در لک لک منقار پشت خمیده و طوطی بزرگ دم بلند گردن زرد موفقیت آمیز بوده است .

 

References

1-Keven Flammer,Antimicrobial therapy

2-دکتر حمید فرخی فر،فارماکولوژی بالینی در طیور

3-Bennelt JE,Antifungal agents,IN Gilman  AG et al