امروزه بسیاری از اشخاص اقدام به نگهداری حیوانات خانگی در محیط مسکونی خود می‌کنند. در این میان پرندگان کوچک زینتی در میان شهرنشین‌ها طرفداران بسیاری دارند و اغلب در آپارتمان‌ها یک سهره، قناری، مرغ عشق و غیره نگهداری می‌کنند. نگهداری پرندگان زینتی در خانه بسیار خوب است اما مشکلاتی در این میان وجود دارد که نه تنها باعث هدر رفتن هزینه و وقت می‌گردد بلکه از نظر عاطفی و روانی نیز مشکل‌ساز می‌شود. چه بسیار افرادی هستند که پرنده‌ای را خریداری و به خانه می‌آورند اما پس از مدتی پرندهٔ کوچکی را که به مبلغ گرانی خریداری کرده‌اند دچار بیماری و مرگ می‌شود. کمتر کسی است که مدتی پرنده‌ای را در کنار خود داشته باشد و با مرگ آن غمگین نگردد.
بهتر است قبل از بروز هرگونه بیماری پرندگان به پیشگیری و در صورت بیمار شدن پرنده، روش‌هایی برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و یا اقدام برای بهبودی آن داشته باشیم.
در ادامه به روش‌های درمان و شناخت چند بیماری موضعی می‌پردازیم که در پرندگان به فراوانی مشاهده می‌شود و می‌توان براحتی آنها را مداوا کرد. هرچند که در بسیاری موارد بایستی به دامپزشک مراجعه کرد ولی دانستن نکاتی در رابطه با بیماری و درمان اثرات رضایت‌بخشی در کنترل، بهبود و یا کاهش بیماری دارد.
خراش‌ها و ضرب‌دیدگی‌ها ـ این عارضه ممکن است در هنگام پرواز در درون قفس، نزاع و غیره پدید آید. ابتدا ناحیهٔ جراحت‌دیده و آلوده باید با سرم‌های شستشوی زخم یا آب مقطر شسته شود سپس خشک و پماد زخم روی موضع مالیده شود. در این مورد همان روش‌هایی که برای جراحت‌های کوچک در انسان بکار می‌رود، می‌تواند برای پرنده‌ها نیز اعمال شود.
آبسه‌ها ـ برجستگی‌های کوچک عفونی، دردناک و متورم هستند که بر اثر تماس با سیم‌های تیز قفس و غیره ایجاد می‌شوند. قفس را باید بازدید کرد و اگر قسمت‌های تیز و برجسته‌ای وجود دارد که باعث ایجاد صدمه می‌شوند، از بین برد. روی آبسه‌ها باید تا چند روز کمی تنتورید یا بتادین مالید. اگر آبسه‌ها رسید ولی سرباز نکردند به دامپزشک مراجعه کنید تا با سوزن ضدعفونی شده آبسه را سوراخ کند. بعد از سرباز کردن آبسه از پمادهای ویتامین آ یا ویتامین آـ د بر روی موضع مالیده شود.
آبله مرغان ـ شامل برجستگی‌های کوچک شبیه زگیل در اطراف منقار، چشم و گاهی در پاها است. در صورتیکه این تاول‌ها یا برجستگی‌ها در داخل حلق ظاهر گردد سبب سختی تنفس و تغذیه خواهد شد. این بیماری واگیردار است و در اثر ویروس حاصل می‌شود. چنانچه بیماری بلافاصله درمان نگردد سبب مرگ پرنده می‌شود. در این بیماری باید به دامپزشک مراجعه کرد و یا قبل از آن و در مراحل ابتدایی بیماری روزانه به مدت یک هفته روی تاول‌های خارجی از پماد ۵/۱ درصد مرکورکرم مالیده شود.
دررفتگی پاها و پنجه‌ها ـ گاهی در مفاصل پا و پنجه‌های پرندگان جوان در حین جابجا کردن و نقل و انتقال آنها دررفتگی ایجاد می‌شود. حرکات شدید و یا تقلایی که پرنده جهت خلاصی خود از میان سیم‌های قفس می‌کند و یا اینکه به دلیل نصب نامنظم و نادرست چوب‌ها داخل قفس است. برای درمان دررفتگی نیاز به دست‌های ماهر برای انجام این کار است. چنانچه یکی از انگشتان صدمه دیده است این انگشت را به انگشت بعدی ببندید و برای مدت ۲ تا ۳ هفته آن را به حال خود بگذارید برای این کار از دو رشته نازک پشمی یا ابریشمی استفاده نمایید و کمی چسب روی آنها بمالید و اندکی حیوان را نگهدارید تا چسب خشک شود.
پرکندن ـ گاهی پرندگان به طور مداوم پرهای خود را کنده و خارج می‌نمایند. هوای خیلی خشک، کنه و فقدان هوا یا نور خورشید، کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی اصلی به علت جیره غذایی نامناسب جزء علل بیماری هستند. برای مداوای این بیماری، قفس را در وضعیت‌های مختلف قرار دهید. هفته‌ای یک یا دو بار کمی آب روی بدن پرنده بپاشید. جیره غذایی پرنده را افزایش دهید و از ویتامین‌ها و مواد مغذی که مناسب تغذیه پرنده باشد، بعنوان مکمل غذایی استفاده شود.
کیست و غده پرها ـ پیدایش غدد زیرپوستی در اطراف سر، گردن و بال‌ها که محتوی ماده سفید و سختی است و به سرعت رشد نموده و از اندازه یک نخود تا یک گردو تغییر می‌نماید. در عین حالی که پرنده سالم به نظر می‌رسد. برای درمان روزانه روی غده را تنتورید بمالید. در صورتی که غده‌ها باز شد (سرباز کرد) به آرامی آن را فشار دهید تا مواد سفید و سخت داخل آن خارج شود آن گاه داخل و اطراف آن را باید مالید.
کچلی و پرریختگی ـ معمولاً در مرغ عشق کمتر و در قناری، فنچ و سهره بیشتر است و در ناحیهٔ سر و پشت بدن ظاهر می‌شود. علل آن ممکن است بر اثر سرما و تهویه بد، حرارت، جیره غذایی نامناسب، تجمع زیاد پرندگان در یک قفس، وجود انگل‌ها مانند کنه، شپش، شپشک و غیره باشد. در این مورد باید ابتدا علل بیماری از بین برود. پرنده به محلی با دمای مناسب و نسبتاً گرم منتقل شود و روی نقاط پرریخته پمادهای ویتامین آ و یا ویتامین آ ـ د مالیده شود. در صورت درمان نشدن به دامپزشک مراجعه شود. در این بیماری و دیگر بیماریها که به علل کمبود ویتامین و تغذیهٔ نامناسب رخ می‌دهند بهتر است مقدار زیادی سبزی تازه به پرنده خورانیده شود. علائم بیماری پرندگان
به عنوان صاحب پرنده,این وظیفه ماست که حیوان خانگی خود را سالم نگه داریم زیرا مسئولیت او را قبول کرده ایم.برای اینکه بتوانیم این وظیفه خود را به خوبی انجام دهیم,باید با بیماری ها و علائم ان ها آشنا باشیم تا در مواقع ضروری بتوانیم از بروز مشکلات جلوگیری کنیم.
اکثر اوقات,بیماری پرندگان می تواند مشکلات جدی را برای آنها به وجود آورد.متاسفانه پرندگان سعی می کنند علائم بیماری خود را از صاحبشان پنهان کنند ,بنابر این شما باید بسیار هوشیار باشید.در صورت مشاهده هریک از علائم زیر,فورا پرنده را به دامپزشکی ببرید:
خارج شدن مدفوع از حالت طبیعی:
تغییر رنگ مدفوع می تواند به دلیل غذای پرنده نیز باشد.با این حال اگر مدفوع پرنده زرد,قهوه ایی تیره,قیری یا سیاه باشد,ممکن است نشان دهنده خون ریزی داخلی باشد.خون ریزی داخلی مشکل بسیار جدی است که می تواند موجب مرگ پرنده شود و در چنین شرایطی شما باید فورا به دامپزشک مراجعه کنید.همچنین اگر مدفوع بسیار سفت یا ابکی باشد,می تواند برای پرنده مشکلات زیادی را ایجاد کند.
پر های ژولیده:
ژولیده بودن پرهای پرنده می تواند نشان دهنده مشکلات تنفسی یا احتلالات داخلی باشد.همچنین می تواند نشانه کاهش وزن(که می تواند منجر به مرگ پرنده شود) نیز باشد!اگر پرهای پرنده شما بیش از چند روز حالت غیر عادی و ژولیده داشت,در اولین فرصت به دامپزشک مراجعه کنید.
ابریزش از چشم:
آبریزش اشک یا ترشحات از چشم پرنده می تواند نشانه بیماری های تنفسی,عصبی و یا عضلانی باشد.این نیز یکی از علائم خطرناک و جدی است که نیاز به معاینه و تشخیص دقیق دامپزشک دارد.
تنفس با دهان باز:
متاسفانه,مشکلات و بیماری های تنفسی رایج ترین و جدی ترین مشکلات سلامتی در پرندگان خانگی محسوب می شوند.اگر شما دیدید که پرنده با دهان باز تنفس می کند و در حال استراحت است,جای نگرانی نیست زیرا برخی از پرندگان هنگام استراحت با دهان باز تنفس می کنند . اما اگر این علامت چند بار تکرار شد و پرنده به صورت مکرر با دهان باز تنفس کرد,باید او را نزد دامپزشک ببرید.این یکی از جدی ترین و خطرناک ترین علائم بیماری در پرندگان است و به معاینه و بررسی دقیق نیاز دارد.حتی احتمال بستری شدن پرنده در بیمارستان نیز وجود دارد.
پرهای کثیف:
اصولا پرندگان حیوانات تمیزی هستند و معمولا هر روز با منقار و زبان خود پرهای خود را تمیز می کنند.آن ها همیشه پر های خود را تمیز نگه می دارند.اگر شما متوجه شدید انتهای پرهای پرنده یا پرهای کفل او کثیف یا به هم چسبیده به نظر می ایند,پرنده را به دامپزشک ببرید زیرا ممکن است بیمار شده باشد.
دلیل به هم چسبیدگی یا کثیفی پرها می تواند اسهال نیز باشد.بعد از دیدن این علامت در پرنده خود,هر روز غذا و مدفوع پرنده خود را از نزدیک و با دقت بررسی کنید و در صورت مشاهده هر گونه تغییر,در اسرع وقت پرنده را نزد دامپزشک ببرید.
کاهش وزن:
بسیاری از پرندگان بیمار,وزن خود را از دست می دهند اما سعی می کنند آن را پنهان کنند.کاهش وزن نه تنها می تواند نشانه یک بیماری خطرناک باشد,بلکه می تواند سلامتی پرنده شما را نیز تحدید کند.کاهش
وزن باعث ضعیف شدن پرنده و ایجاد اختلال در عملکرد اعضای بدن او می شود.وزن پرنده خود را مرتبا چک
کنید و اگر متوجه کم شدن وزن او شدید به دامپزشک اطلاع دهید.به یاد داشته باشید رژیم غذایی نا درست و نا متعادل نیز می تواند باعث کاهش وزن پرنده شود.
تغییر در صدای پرنده:
مانند انسان ها,پرندگان نیز موجودات بسیار پر حرف و پر سر و صدایی هستند.به صدای پرنده خود به دقت گوش دهید به طوری که تون صدای او را به خوبی بشناسید.اگر با رفتار و عادات و... پرنده خود بیشتر آشنا شوید,خیلی راحت تر می توانید از بروز مشکلات جلوگیری کنید!اگر متوجه تغییر در فرکانس یا تون صدای پرنده خود شدید,با دامپزشک تماس بگیرید و در صورت مشاهده علائم دیگر,پرنده را برای معاینه به کلینیک دامپزشکی ببرید.
تکان دادن دم:
مانند علائم دیگر,تکان دادن یا بالا بردن دم به سمت بالا می تواند نشانه یک بیماری حطرناک باشد.تکان دادن دم می تواند نشانه عفونت تنفسی باشد.پرندگان بر خلاف انسان ها دیافراگم که قفسه سینه را از ناحیه شکم جدا می کند ,ندارند و عضلات درون دم باعث گسترش و چرخش بهتر هوا در ریه پرنده می شوند.اگر پرنده دچار مشکلات تنفسی شده باشد,عضلات دم نمی توانند کار خود را به خوبی انجام دهند و به همین دلیل پرنده مجبور است مرتبا دم خود را تکان دهد.اگر شما این نشانه را در پرنده خود مشاهده
کردید باید فورا به دامپزشک اطلاع دهید.عدم توجه به این علامت و عدم تشخیص علت ان,می تواند زندگی پرنده شما را به خطر بندازد.
تشخیص زود هنگام_کلید درمان:
یک علامت از بیماری,می تواند باعث مرگ پرنده شما شود اما در صورت تشخیص زود هنگام, می توانید زندگی پرنده خود را نجات دهید.به یاد داشته باشید حتی یک علامت ساده و مختصر می تواند در یک چشم بر هم زدن به تحدید بسیار جدی تبدیل شود.پرنده خود را هر روز زیر نظر داشته باشید و مطمئن شوید علائمی از عفونت یا بیماری در او وجود ندارد.در صورت مشاهده هر گونه تغییر در رفتار یا بدن پرنده,فورا با دامپرشک تماس بگیرید.
