ویروس ها انگل های اجباری داخل سلولی هستند که تکثیرشان وابسته به فرآیندهای سنتزی سلول های میزبان دارد. بنابراین، داروهای ضد ویروس زمانی موثرند که یا از ورود یا خروج ویروس به داخل سلول جلوگیری کنند و یا در داخل سلول فعال باشند. طبیعی است که مهار رونویسی غیر اختصاصی ژن در سلول می تواند باعث بروز اثرات سمی شود.
آسیکلوویر Acyclovir
قرص 200 و 400 میلی گرمی
فارماکوکینتیک- زیست رسی خوراکی آسیکلوویر 15-20 درصد بوده و توسط غذا تحت تاثیر قرار نمی گیرد. فرآورده های موضعی غلظت بالایی در ضایعات تبخالی ایجاد می کنند. دفع ادراری (فیلتراسیون گلومرولی و ترشح لوله ای) راه اصلی حذف این دارو بوده و نیمه عمر آن 3 ساعت است. نفوذ بافتی آن به اغلب بافت ها و مایعات بدن خوب بوده و در CSF معادل 50% غلظت پلاسمایی ظاهر می شود.
موارد مصرف- آسیکلوویر خوراکی در درمان تبخال اندام های جنسی و درمان آبله مرغان مصرف می شود. این دارو بصورت پماد موضعی و چشمی در درمان تبخال پوستی و چشمی نیز مورد مصرف دارد. در پیوند عضو نیز این دارو به منظور پیشگیری از فعال شدن مجدد عفونت تجویز می شود. شکل موضعی آن در درمان تبخال راجعه تناسلی ارزشی ندارد.
مقدار معمول مصرف آن در تبخال بزرگسالان 400 میلی گرم 3 تا 5 بار در روز بمدت 7 تا 10 روز و در درمان آبله مرغان 800 میلی گرم بمدت 7 تا 10 روز است.
عوارض جانبی- آسیکلوویر بخوبی تحمل می شود ولی ممکن است تهوع، اسهال و سردرد ایجاد نماید.
گانسیکلوویرGanciclovir
ویال 500 میلی گرمی
فارماکوکینتیک-جذب خوراکی این دارو خیلی پایین است (5% با معده خالی و 6-9 درصد با غذا). به همین دلیل راه معمول مصرف آن تزریق وریدی است. انتشار بافتی متوسطی دارد و غلظت آن در CSF به حدود 50% غلظت پلاسمایی آن می رسد. این دارو متابولیزه نمی شود و از طریق کلیه توسط تصفیه گلومرولی و ترشح لوله ای دفع می شود.
موارد مصرف- درمان التهاب قرنیه ناشی از سیتومگالوویروس در بیماران مبتلا به ایدز و پیشگیری از ابتلا به بیماری سیتومگالوویروس در بیماران پیوندی که در معرض این بیماری می باشند.
مقدار مصرف- دوز القای درمانی این دارو mg/kg 5 هر 12 ساعت بمدت 14 تا 21 روز از راه انفوزیون وریدی (با سرعت ثابت بمدت یک ساعت) و دوز نگهدارنده آن mg/kg 5 روزی یک بار از راه انفوزیون وریدی می باشد. دوز پیشگیری گانسیکلوویر نیز شبیه دوز درمانی آن است.
عوارض جانبی- گانسیکلوویر داروی پر عارضه ای است. اختلالات گوارشی (اسهال، بی اشتهایی و تهوع)، خونی (لکوپنی و آنمی) و تب عوارض شایع آن می باشند (15-25 درصد). این دارو می تواند عوارض متعدد دیگری شامل عوارض قلبی عروقی، CNS، کلیوی و پوستی نیز ایجاد نماید.
تداخلات دارویی- افزایش اثرات سمی داروهای سیتوتوکسیک بر روی سلول های سریع تکثیر شونده با گانسیکلوویر بروز می کند. همچنین، در بیماران دریافت کننده همزمان گانسیکلوویر و ایمی پنم تشنج عمومی بروز کرده است. مصرف توام این دارو با سیکلوسپورین یا آمفوتریسینB منجر به افزایش کراتینین سرم گردیده است.
موارد احتیاط
1- بدلیل احتمال زیاد بروز نوتروپنی و آنمی و ترومبوسیتوپنی، لازم است در طول درمان با گانسیکلوویر شمارش خونی بیمار تحت کنترل باشد.
2- محلول گانسیکلوویر دارای pH معادل 11 بوده و خطر ترومبوفلبیت و درد در محل تزریق حتی پس از رقیق شدن دارو در سرم تزریقی زیاد است. به همین دلیل بایستی دقت شود که انفوزیون در وریدهای بزرک با جریان خون کافی انجام شود.
3- از آنجا که گانسیکلوویر از کلیه دفع می شود، مایع رسانی کافی جهت ایجاد کار کلیه بایستی مد نظر قرار گیرد.
4- این دارو در حاملگی در گروه C قرار دارد و در مطالعات حیوانی سمیت های متعدد جنینی نشان داده است. فقط در صورت ضرورت و چربیدن نفع بر ضرر می تواند مصرف شود.
آمانتادین Amantadine
فارماکوکینتیک- جذب گوارشی و انتشار بافتی خوبی دارد. این دارو دارای نیمه عمر 17 ساعت بوده و از راه ادرار دفع می شود.
موارد مصرف
1- پیشگیری و درمان علائم آنفولانزای ویروسی A.
2- درمان پارکینسون
مقدار معمول مصرف این دارو 100 میلی گرم دو بار در روز است.
عوارض جانبی و احتیاطات
1- عوارض شایع آمانتادین شرگیجه، بی خوابی، تهوع و هیپوتانسیون وضعیتی است.
2- قطع ناگهانی مصرف آمانتادین ممکن است باعث وخامت پارکینسون بیمار شود. همچنین قطع مصرف این دارو، بخصوص در مصرف توام با نورولپتیک ها، ممکن است منجر به بروز سندروم نورولپتیک بدخیم (NMS) شود.
3- آمانتادین در موش تراتوژن بوده و سمیت جنینی ایجاد می کند و در گروه C قرار دارد.
اُسلتامیویرOseltamivir
فارماکوکینتیک- اسلتامیویر از راه خوراکی بخوبی جذب می شود و عمدتا توسط کبد به اسلتامیویر کربوکسیلات تبدیل می شود. غذا جذب این دارو را تحت تاثیر قرار نمی دهد. حجم انتشار آن حدود 25 لیتر است. دفع اسلتامیویر کربوکسیلات تماما از راه کلیه صورت می گیرد. 20% این دارو در مدفوع ظاهر می شود.
موارد و مقدار مصرف- در پیشگیری و درمان آنفولانزا با دوز معمول 75 میلی گرم دو بار در روز مصرف می شود.
عوارض جانبی و احتیاطات- اسلتامیویر داروی بسیار کم عارضه ای است. تهوع، استفراغ و اسهال در کمتر از 1% بیماران ایجاد می شود. در حاملگی در گروه C قرار دارد.
