همانطور که می دانید در اثر فعالیت ورزشی و سوخت و ساز و همچنین اصطکاک ماهیچه ها و عضلات، گرما در بدن ایجاد می شود. هر جانداری برای ادامه فعالیت خود (و حتی برای ادامه بقا) نیاز دارد که این گرما را از بدن دفع و دمای بدنش را کنترل کند. اگر جاندار قادر به کنترل دمای بدنش نباشد فعالیتش به ناچار متوقف می گردد. مثلا یک دونده دوی استقامت اگر آب بدنش بسیار کم شود و نتواند تعریق کند و خنک شود دمای بدنش بالا می رود، داغ می کند و مجبور می شود توقف کند. یک مثال دیگر: یوزپلنگ یکی از سریعترین دوندگان است. اما مدت دویدنش نهایتا 30 ثانیه است چون چنین تحرک شدیدی در ماهیچه ها چنان گرمایی ایجاد می کند که برای دفع کردنش باید بعد از 30 ثانیه توقف کند و خود را خنک کند. 

خب موضوع بحث ما کبوتر پرشی است. کبوتر بر خلاف انسان و پستانداران سیستم تعریق از پوست ندارد. چون بدنش پوشیده از پر است و پر هم به نوعی عایق گرمایی است برای محافظت کبوتر از سرما در فصول سرد. کبوتر طبق یک سری تحقیقات از طریق:

1- پاها
2- سر و کله و دهان (باز کردن منقار و تبخیر از مخاط خیس گلویش)
3- بالها (به خصوص قسمتی که به سینه وصل می شود) 
گرما را دفع می کند. عمده گرمای تولید شده حین پرواز توسط همین سه قسمت از بدن خارج می شود. 

خب این بحث چه اهمیتی دارد؟ آیا این موضوع کاربردی هم دارد؟ آیا این مبحث مفید و کاربردی و عملی هست یا یک موضوع نظری است؟ 

پاسخ: قطعا کاربردی است! توضیح آن به این صورت است که آن چیزی که در گرمای تیرماه کبوتر را وادار به فرود می کند گرمای بیش از حد هوا و دهیدراته (بی آب) شدن بدن کبوتر و بالا رفتن بیش از حد دمای بدنش است. در واقع این کبوتران بیشتر به خاطر تشنگی فرود می آیند نه گرسنگی. خب اگر ما به کمک تحقیقاتی بدانیم که سهم هر کدام از روشهای فوق در دفع گرما چقدر است می توانیم فیزیک برتر کبوتران پرشی مسابقه را شناسایی کنیم و بفهمیم کدام خصوصیات فیزیکی کبوتران می تواند به آنها کمک کند راحتتر گرما را از بدنشان دفع کنند و در گرمای شدید تیرماه بیشتر دوام بیاورند.

خب در این مقاله سعی خواهم کرد به نقش پاهای کبوتر اشاره کنم چون مهمتر از سایر بخشهاست. در حالت عادی (استراحت) دمای بدن کبوتر حدود 41.2 درجه سانتیگراد است ولی در حین پرواز دمای بدن کبوتر را حدود 43.1 درجه سانتیگراد اندازه گیری و ثبت کرده اند. طبق تحقیقات محققان دانشگاه لاوال در کِبِک کانادا گرمای دفع شده از طریق پا حدود 2.4 برابر گرمای تولید شده در حالت عادی (استراحت) کبوتر است. در واقع چیزی حدود 50 تا 65 درصد از گرمای تولید شده در حین پرواز از طریق پاها دفع می شود. هر چه هوا خنک تر باشد و سرعت باد بیشتر، تاثیر پا در خنک کنندگی کبوتر بیشتر است. اما در سرعت باد بیشتر از 37.5 کیلومتر بر ساعت مقدار اتلاف گرما از پاها چندان تفاوتی نمی کند.

نتیجه ای که از این داده ها می توان گرفت اینکه پای کبوتر (ران و ساق و پنجه ها) نقش بسیار مهمی در تنظیم دمای بدن کبوتر دارند. پس اینکه به طور تجربی می گویند کلاس کبوتربازی یک کبوترپران را از پای کبوترانش می توان فهمید چندان بیراه نیست. یک کبوتر پرشی عالی باید پاهایی داشته باشد که قدرت خنک کنندگی بیشتری داشته باشند تا در گرمای طاقت فرسای تیرماه استقامت پرواز بیشتری داشته باشد و این به طور منطقی یعنی پاهای بزرگتر، بلندتر و پنجه های کلفت تر و همچنین وجود سیستم گردش خون بهتر و بیشتر در پا...

امیدوارم این مقاله بابی را باز کند که عاشقان حقیقی کبوتر و استادان محترم تجارب و نظریات خود را در این زمینه در این سرا به اشتراک بگذارند تا این سرا حلقه اتصال دوستداران حقیقی کبوتر در اقصی نقاط جهان باشد و محلی باشد برای تبادل اطلاعات موثق و باپشتوانه محکم علمی. به امید اینکه از این عشق پاک نهایت لذت را ببرید...


به قلم "حسین از اصفهان"